Οι ακτοπλοϊκές εταιρείες θεωρούν το δρομολόγιο ασύμφορο και η μόνη οδός είναι να επιτραπεί η επιδότηση της γραμμής Πειραιάς-Λεμεσού
Το κατάλληλο νομικό πλαίσιο που θα επιτρέψει την επιδότηση της τακτικής, τουλάχιστον σε εβδομαδιαία βάση, ακτοπλοϊκής σύνδεσης μεταξύ των λιμένων του Πειραιά και της Λεμεσού εξετάζει κοινή επιτροπή τεχνοκρατών από Ελλάδα και Κύπρο. Το πόρισμα αναμένεται να είναι έτοιμο στα τέλη Νοεμβρίου, όποτε και θα υποβληθεί στην υπουργό Συγκοινωνιών και Έργων, Ερατώ Κοζάκου Μαρκουλλή. Στη συνέχεια, το θέμα θα συζητηθεί στο Υπουργικό Συμβούλιο, με τελικό στόχο να υποβληθεί ολοκληρωμένη και τεκμηριωμένη πρόταση στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Η επιτροπή τεχνοκρατών αποτελείται από στελέχη του ελληνικού Υπουργείου Θαλασσίων Υποθέσεων, της Αρχής Λιμένων Κύπρου και του Γραφείου Προγραμματισμού (το τελευταίο χειρίζεται τα ευρωπαϊκά κονδύλια) και εξετάζει το ισχύον νομικό καθεστώς και πώς άλλα κράτη-μέλη αντιμετώπισαν το πρόβλημα της σύνδεσης νησιωτικών και ηπειρωτικών περιοχών.
Τα πλοία ro-ro
Η σύσταση της επιτροπής αποτελεί συνέχεια του μνημονίου που είχε υπογραφεί το καλοκαίρι μεταξύ της υπουργού Συγκοινωνιών και της τότε υπουργού Οικονομίας, Λούκα Κατσέλη, για τη δρομολόγηση πλοίου ro-ro (μεταφέρουν φορτηγά) μεταξύ Λαυρίου και Λεμεσού. Η γραμμή δεν έχει ανοίξει ακόμη (εκκρεμεί η διαμόρφωση του χώρου στο Λαύριο) και ο χρόνος αξιοποιείται, για να εξεταστεί αν είναι δυνατόν τα πλοία ro-ro να μεταφέρουν και επιβάτες. Στον συγκεκριμένο τύπο πλοίου προβλέπονται καμπίνες για τους οδηγούς των φορτηγών. Ωστόσο οι περισσότεροι οδηγοί προτιμούν να μεταβαίνουν με αεροπλάνα στο λιμάνι προορισμού και οι καμπίνες μένουν κενές.
Η σύσταση της επιτροπής αποτελεί συνέχεια του μνημονίου που είχε υπογραφεί το καλοκαίρι μεταξύ της υπουργού Συγκοινωνιών και της τότε υπουργού Οικονομίας, Λούκα Κατσέλη, για τη δρομολόγηση πλοίου ro-ro (μεταφέρουν φορτηγά) μεταξύ Λαυρίου και Λεμεσού. Η γραμμή δεν έχει ανοίξει ακόμη (εκκρεμεί η διαμόρφωση του χώρου στο Λαύριο) και ο χρόνος αξιοποιείται, για να εξεταστεί αν είναι δυνατόν τα πλοία ro-ro να μεταφέρουν και επιβάτες. Στον συγκεκριμένο τύπο πλοίου προβλέπονται καμπίνες για τους οδηγούς των φορτηγών. Ωστόσο οι περισσότεροι οδηγοί προτιμούν να μεταβαίνουν με αεροπλάνα στο λιμάνι προορισμού και οι καμπίνες μένουν κενές.
Πολιτική εδαφική συνοχής
Το μεγάλο όπλο για τη διευκόλυνση με κρατική παρέμβαση της ακτοπλοϊκής σύνδεσης της Κύπρου με την Ελλάδα είναι η ευρωπαϊκή αρχή της εδαφικής συνοχής και ο στόχος της κοινωνικής και οικονομικής συνοχής της Ε.Ε. Σήμερα η Ένωση χρηματοδοτεί την κατασκευή οδικών και σιδηροδρομικών αξόνων, προκειμένου να ενισχύσει τα μεταφορικά δίκτυα και να προάγει το εμπόριο, τις συναλλαγές και τις επιβατικές μεταφορές. Με την ίδια λογική, η Ε.Ε. μπορεί να ενισχύει δράσεις που διευκολύνουν τη μετάβαση των κατοίκων νησιωτικών περιοχών προς τις ηπειρωτικές.
Σήμερα η Κύπρος συνδέεται με τον έξω κόσμο μόνο μέσω αεροπλάνου. Τα κυπριακά επιχειρήματα υπέρ της ανάγκης να επιδοτηθεί η ακτοπλοϊκή μεταφορά θα ενισχυθούν με τις σοβαρές συνέπειες που προκάλεσε η έκρηξη του ηφαιστείου στην Ισλανδία τον περασμένο Μάιο. Αν οι καιρικές συνθήκες δεν ήταν ευνοϊκές, η Κύπρος θα είχε αποκοπεί για πολλές ημέρες από την Ευρώπη, καθώς εναλλακτικός τρόπος ταξιδιού δεν υπάρχει.
Το μεγάλο όπλο για τη διευκόλυνση με κρατική παρέμβαση της ακτοπλοϊκής σύνδεσης της Κύπρου με την Ελλάδα είναι η ευρωπαϊκή αρχή της εδαφικής συνοχής και ο στόχος της κοινωνικής και οικονομικής συνοχής της Ε.Ε. Σήμερα η Ένωση χρηματοδοτεί την κατασκευή οδικών και σιδηροδρομικών αξόνων, προκειμένου να ενισχύσει τα μεταφορικά δίκτυα και να προάγει το εμπόριο, τις συναλλαγές και τις επιβατικές μεταφορές. Με την ίδια λογική, η Ε.Ε. μπορεί να ενισχύει δράσεις που διευκολύνουν τη μετάβαση των κατοίκων νησιωτικών περιοχών προς τις ηπειρωτικές.
Σήμερα η Κύπρος συνδέεται με τον έξω κόσμο μόνο μέσω αεροπλάνου. Τα κυπριακά επιχειρήματα υπέρ της ανάγκης να επιδοτηθεί η ακτοπλοϊκή μεταφορά θα ενισχυθούν με τις σοβαρές συνέπειες που προκάλεσε η έκρηξη του ηφαιστείου στην Ισλανδία τον περασμένο Μάιο. Αν οι καιρικές συνθήκες δεν ήταν ευνοϊκές, η Κύπρος θα είχε αποκοπεί για πολλές ημέρες από την Ευρώπη, καθώς εναλλακτικός τρόπος ταξιδιού δεν υπάρχει.
Τι ισχύει σήμερα
Ο Κανονισμός (ΕΟΚ) 3577/92 που έθεσε το νομικό πλαίσιο λειτουργίας της ακτοπλοΐας προέβλεψε ειδική δέσμη κανόνων για την προστασία ορισμένων θαλάσσιων συνδέσεων των νησιών της Ευρώπης που δεν θα εξυπηρετούνταν επαρκώς, αν ίσχυαν μόνο οι νόμοι της αγοράς, αυτό δηλαδή που ισχύει με την περίπτωση της Κύπρου. Οι ακτοπλοϊκές εταιρείες θεωρούν, υπό τα σημερινά δεδομένα, ασύμφορο το δρομολόγιο.
Ειδικότερα, το άρθρο 4 του εν λόγω κανονισμού προσέφερε στα κράτη-μέλη ένα πλαίσιο για να οργανώσουν παρεμβάσεις στην αγορά, προκειμένου να εξασφαλίσουν επαρκή τακτική επικοινωνία προς και από τα νησιά και μεταξύ νησιών, με τη μορφή είτε «υποχρεώσεων παροχής δημόσιας υπηρεσίας» είτε σύναψης «συμβάσεων παροχής δημόσιας υπηρεσίας». Αναγνωρίστηκε έτσι σε επίπεδο Ε.Ε. το δικαίωμα της ακτοπλοϊκής σύνδεσης των νησιών και η ανάγκη άσκησης πολιτικής άρσης της απομόνωσής τους.
Η αδυναμία του κανονισμού είναι ότι οι υποχρεώσεις παροχής δημόσιας υπηρεσίας ή σύναψης συμβάσεων παροχής δημόσιας υπηρεσίας έχουν εφαρμογή μόνο στην ακτοπλοΐα του ίδιου του κράτους-μέλους. Για παράδειγμα, οι θαλάσσιες συνδέσεις της Ελλάδας με την Ιταλία, μέσω των γραμμών Πάτρα-Μπρίντιζι, Πάτρα-Μπάρι, Πάτρα-Ανκόνα, Πάτρα-Βενετία, εξαιρούνται από το πεδίο εφαρμογής του κανονισμού.
Λειτουργούν όμως ή θα μπορούσαν εν δυνάμει να λειτουργήσουν γραμμές που συνδέουν νησιά με άλλο κράτος-μέλος, για τις οποίες θα μπορούσαν να εφαρμοστούν τα ανωτέρω εργαλεία για την ανάπτυξη των μεταφορών, του εμπορίου και γενικότερα των οικονομικών δραστηριοτήτων. Αυτή η σκέψη θα αποτελέσει τη βάση των επιχειρημάτων Ελλάδος και Κύπρου. Αν δεν μπορεί να υπάρξει απευθείας κοινοτική επιδότηση, τουλάχιστον να επιτραπεί η κρατική ενίσχυση.
Ο Κανονισμός (ΕΟΚ) 3577/92 που έθεσε το νομικό πλαίσιο λειτουργίας της ακτοπλοΐας προέβλεψε ειδική δέσμη κανόνων για την προστασία ορισμένων θαλάσσιων συνδέσεων των νησιών της Ευρώπης που δεν θα εξυπηρετούνταν επαρκώς, αν ίσχυαν μόνο οι νόμοι της αγοράς, αυτό δηλαδή που ισχύει με την περίπτωση της Κύπρου. Οι ακτοπλοϊκές εταιρείες θεωρούν, υπό τα σημερινά δεδομένα, ασύμφορο το δρομολόγιο.
Ειδικότερα, το άρθρο 4 του εν λόγω κανονισμού προσέφερε στα κράτη-μέλη ένα πλαίσιο για να οργανώσουν παρεμβάσεις στην αγορά, προκειμένου να εξασφαλίσουν επαρκή τακτική επικοινωνία προς και από τα νησιά και μεταξύ νησιών, με τη μορφή είτε «υποχρεώσεων παροχής δημόσιας υπηρεσίας» είτε σύναψης «συμβάσεων παροχής δημόσιας υπηρεσίας». Αναγνωρίστηκε έτσι σε επίπεδο Ε.Ε. το δικαίωμα της ακτοπλοϊκής σύνδεσης των νησιών και η ανάγκη άσκησης πολιτικής άρσης της απομόνωσής τους.
Η αδυναμία του κανονισμού είναι ότι οι υποχρεώσεις παροχής δημόσιας υπηρεσίας ή σύναψης συμβάσεων παροχής δημόσιας υπηρεσίας έχουν εφαρμογή μόνο στην ακτοπλοΐα του ίδιου του κράτους-μέλους. Για παράδειγμα, οι θαλάσσιες συνδέσεις της Ελλάδας με την Ιταλία, μέσω των γραμμών Πάτρα-Μπρίντιζι, Πάτρα-Μπάρι, Πάτρα-Ανκόνα, Πάτρα-Βενετία, εξαιρούνται από το πεδίο εφαρμογής του κανονισμού.
Λειτουργούν όμως ή θα μπορούσαν εν δυνάμει να λειτουργήσουν γραμμές που συνδέουν νησιά με άλλο κράτος-μέλος, για τις οποίες θα μπορούσαν να εφαρμοστούν τα ανωτέρω εργαλεία για την ανάπτυξη των μεταφορών, του εμπορίου και γενικότερα των οικονομικών δραστηριοτήτων. Αυτή η σκέψη θα αποτελέσει τη βάση των επιχειρημάτων Ελλάδος και Κύπρου. Αν δεν μπορεί να υπάρξει απευθείας κοινοτική επιδότηση, τουλάχιστον να επιτραπεί η κρατική ενίσχυση.
Η ολοκληρωμένη θαλάσσια πολιτική
Το καλό με τους κανονισμούς είναι ότι μπορούν να αλλάξουν και να προσαρμοστούν σε νέες συνθήκες, όπως το ότι ένα κράτος-μέλος της Ε.Ε. είναι νησιωτικό. Αφορμή για αλλαγές μπορεί να αποτελέσει και η αναθεώρηση της θαλάσσιας πολιτικής της Ε.Ε., η οποία δεν θα καλύπτει μόνο την αλιεία και την προστασία του περιβάλλοντος. Η προσέγγιση είναι ευρύτερη.
Η ολοκληρωμένη θαλάσσια πολιτική περιλαμβάνει τις θαλάσσιες μεταφορές, την ανταγωνιστικότητα των ναυτιλιακών επιχειρήσεων, την απασχόληση, την επιστημονική έρευνα, την αλιεία και την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος. Τα οφέλη που μπορεί να αποκομίσει η Κύπρος είναι πολλαπλά, μετατρέποντας το μειονέκτημα της νησιωτικής και απομακρυσμένης χώρας σε πλεονέκτημα.
Το καλό με τους κανονισμούς είναι ότι μπορούν να αλλάξουν και να προσαρμοστούν σε νέες συνθήκες, όπως το ότι ένα κράτος-μέλος της Ε.Ε. είναι νησιωτικό. Αφορμή για αλλαγές μπορεί να αποτελέσει και η αναθεώρηση της θαλάσσιας πολιτικής της Ε.Ε., η οποία δεν θα καλύπτει μόνο την αλιεία και την προστασία του περιβάλλοντος. Η προσέγγιση είναι ευρύτερη.
Η ολοκληρωμένη θαλάσσια πολιτική περιλαμβάνει τις θαλάσσιες μεταφορές, την ανταγωνιστικότητα των ναυτιλιακών επιχειρήσεων, την απασχόληση, την επιστημονική έρευνα, την αλιεία και την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος. Τα οφέλη που μπορεί να αποκομίσει η Κύπρος είναι πολλαπλά, μετατρέποντας το μειονέκτημα της νησιωτικής και απομακρυσμένης χώρας σε πλεονέκτημα.
